Communicatie is tweerichtingsverkeer

Communicatie is tweerichtingsverkeer

Effectieve communicatie is niet alleen jezelf helder verwoorden, maar ook actief luisteren. Effectieve communicatie is dus tweerichtingsverkeer.

Just because I know what I said, doesn’t mean I know what you heard

Alan Robert Neal

Tweerichtingsverkeer: zenden en ontvangen

Als iemand iets tegen je zegt, dan weet hij of zij niet wat het is dat jij hebt gehoord. Of je écht hebt begrepen wat de ander zei. Daarom bestaat effectieve communicatie niet alleen uit zenden maar ook uit ontvangen.

Actief luisteren

Door actief te luisteren controleer je of je de boodschap van de ander goed hebt ontvangen. In je eigen woorden geef je jouw begrip van de boodschap van de ander weer. Eventuele ruis op de lijn wordt met actief luisteren snel duidelijk, waardoor misverstanden voorkomen kunnen worden.

Voorbeeld

Je loopt op straat en je buurman staat in de voortuin de heg tussen jullie tuinen te snoeien. Hij zegt: “jouw kant van de heg kan ook wel een knipbeurt gebruiken”. Je mompelt verontschuldigend sorry en loopt snel naar binnen om mopperend de heggenschaar te pakken. Je wilde eigenlijk even rustig de avondkrant gaan lezen.

Zelfde voorbeeld – actief luisteren

Je loopt op straat en je buurman staat in de voortuin de heg tussen jullie tuinen te snoeien. Hij zegt: “jouw kant van de heg kan ook wel een knipbeurt gebruiken”. Jij antwoordt: “Ojee, je vindt het vervelend dat onze kant van de heg zo rommelig is”. De buurman lacht en zegt: “dat bedoelde ik niet, ik wilde voorstellen dat ik die andere kant ook wel even mee kan pakken.”

Blikschade aan de relatie

Als je niet actief luistert, dan weet de ander niet wat jij hebt gehoord. De buurman heeft geen idee dat jij je schuldig voelt en tegen je zin de heg gaat knippen. En in het slechtste geval geef je hem in je hoofd de schuld dat je geen tijd meer hebt voor je krant. Ruis op de lijn leidt hiermee tot blikschade aan jullie relatie.

Communicatie is tweerichtingsverkeer

Actief luisteren is één van de vaardigheden uit de Gordonmethode voor effectieve communicatie. Ook het gebruiken van ik-boodschappen of ik-taal is één van de vaardigheden. Want ik kan het niet vaak genoeg herhalen: communicatie is tweerichtingsverkeer.

De zes bouwstenen van de Gordonmethode

Actief luisteren en ik-boodschappen vormen samen met vier andere bouwstenen een samenhangend geheel van praktische vaardigheden voor effectieve communicatie. Ontwikkeld door humanistisch psycholoog Thomas Gordon, vandaar dat we dit de Gordonmethode noemen. Deze universele methode kun je in persoonlijke en professionele situaties gebruiken.

Als gecertificeerd Gordontrainer geef ik onder andere de trainingen Effectief Leiderschap en Persoonlijke en Professionele Effectiviteit. Liever je bekwamen in één specifiek onderdeel, zoals actief luisteren? Of één-op-één coaching? Neem dan hier contact op of plan direct een Zoom-afspraak in.

Labels en de leermythe

Hoe pakken dromers wiskunde aan?

Deze week kwam ik tegelijkertijd wiskunde en de leerstijlen van Kolb tegen. In een aantal al wat oudere artikelen werden de leerstijlen van Kolb toegelicht aan de hand van de manier waarop iemand een wiskundig vraagstuk aanpakt. Hartstikke leuk! Dat was mijn eerste reactie. Want ik vind wiskunde tof en het model van Kolb een nuttig hulpmiddel bij mijn trainingen. Maar al lezend groeide mijn ongemak. Vanwege labels en de leerstijlmythe.

Leerstijlmythe

Vaak wordt gesteld dat iemand het beste leert als door de docent of trainer wordt aangesloten bij de leerstijl van deze persoon. Er is echter geen wetenschappelijk onderbouwing voor deze stelling. Zie bijvoorbeeld deze duidelijke uitleg in de Correspondent. Of deze (wat droge) opsomming van wetenschappelijke onderzoek waaruit soms zelfs het tegenovergestelde blijkt.

Labels

Ik heb een hekel aan labels. Labels zijn hokjes waar je door beperkt wordt. Soms omdat een ander je erin plaatst (jij bent een echte analyticus, dus die baan zonder intellectuele uitdaging is niks voor jou). Maar vaak ook omdat je er zelf in gelooft (ik hou niet van ruzie, dus ik zeg er maar niks van). Labels zijn oordelen en waarom dat weinig effectief is schreef ik al eens op in dit blog. Alle testjes waarmee je jouw leerstijl vaststelt, leveren niks anders op dan labels en beperkende hokjes.

Maar, je leerstijl kennen kan toch ook nuttig zijn?

Voor mij zit het nut van het model van Kolb vooral in de gedachte dat ik door met mijn trainingsvormen te variëren elke leerstijl aanspreek. En iedere deelnemer zoveel mogelijk gelegenheid geef om te leren. Op de manier die op dat moment, voor dat onderwerp, voor die persoon het beste werkt. Geen vaste hokjes, maar ruimte om te kiezen en te gebruiken wat je op dat moment nodig hebt. Zo vermijd ik labels en de leerstijlmythe.

Wiskunde en Kolb

En toch waren deze artikelen ook  gewoon leuk. Dus, als je wilt weten wat de leerstijlen van Kolb nou eigenlijk zijn én je houdt van wiskunde, lees ze dan vooral.

Hoe pak je een wiskundig vraagstuk aan volgens Kolb:

  • Doener: Actief uitproberen & concrete ervaring
  • Dromer: Concrete ervaring & reflectieve observatie
  • Denker: Reflectieve observatie & abstracte begripsvorming
  • Beslisser: Abstracte begripsvorming & actief uitproberen
Vijf redenen om te stoppen met oordelen

Oordelen: vijf redenen waarom je het beter kan laten

Het is heel gewoon om de dingen die je meemaakt te interpreteren en er een oordeel aan te verbinden. Maar op basis daarvan besluiten nemen of communiceren is niet altijd handig. In dit blog geef ik je vijf redenen waarom je beter kan stoppen met oordelen.

Voorbeeld

Op school werden ideeën voor een sponsoractie geïnventariseerd. Mijn dochter besprak een idee met haar vriendin. Vervolgens stelde de klasgenoot die naast haar zat precies dit idee voor. Mijn dochter was furieus: de klasgenoot had haar idee gestolen om er zelf mooie sier mee te maken.

Feit of oordeel?

Zoals de meeste mensen regelmatig doen, verwarde ze haar interpretatie met de feitelijke situatie. En raadde ze naar de intenties en motieven van haar klasgenoot. Ze plakte er labels op: “klasgenoot is een dief” en “klasgenoot wil bewondering”.  Maar hoe goed je ook kunt raden, het is onmogelijk zeker te weten waarom de ander zich gedraagt zoals hij doet. Of wat de reden is dat hij zegt wat hij zegt. Misschien was klasgenoot stelde klasgenoot uit enthousiasme het idee voor, of was klasgenoot bang dat dochter het niet met de rest van de klas zou delen.

Als we waarnemen combineren met oordelen, zullen mensen geneigd zijn kritiek te horen

Marshall Rosenberg

Oordelen voelen als kritiek

Gedrag is dat wat je ziet en hoort; je zou er een film van kunnen maken. Oordeel is hoe je dat interpreteert, wat je er van vindt. Door te blijven hangen in je aannames en oordelen, wordt het een andere film. En is het moeilijker om effectief te blijven communiceren. Want zoals Marshall Rosenberg zei; als we waarnemen combineren met oordelen, dan is de kans groot dat de ander dit als kritiek op zal vatten.

Vijf redenen om oordelen te laten

Zoals voor elke bias geldt ook voor deze dat het helpt als je je er bewust van bent. En welke risico’s dit vooroordeel met zich mee brengt. Hieronder volgt daarom een rijtje risico’s die horen bij oordelen, labelen en in hokjes stoppen:

  1. Oordelen en labels zitten ons in de weg om de persoon te zien. Als je iemand in een hokje hebt gestopt dan wordt het moeilijker om de dingen die ze doen in een ander licht te zien.
  2. Het kan ook het gedrag van de ander beïnvloeden. “Als jij me behandelt als een mooiprater, dan kan ik net zo goed alles proberen mooi te praten”.
  3. En het is besmettelijk. Als jij iemand een opschepper noemt, is de kans groot dat anderen dat ook gaan doen.
  4. Daarnaast is het lastig om uit dat hokje te komen. Wie eenmaal bekend staat als gierigaard, zal niet snel als gul worden gezien.
  5. Mensen die een label opgeplakt krijgen, zullen zich willen verdedigen. “Hoezo, wat bedoel je daarmee?” of “Geef eens een voorbeeld dan?

Oordeelvrij communiceren is effectief communiceren

Een oordeel of label is niet “waar”. Het is een veronderstelling over de intenties of motivatie van de ander. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen gedrag en oordeel. Niet omdat jouw oordeel goed of fout is, maar omdat het effectiever is het gesprek te beginnen met de feiten. Als je waarnemen combineert met oordelen, zal de ander geneigd zijn kritiek te horen. Daardoor blokkeert jullie communicatie. Begin je het gesprek met de feiten zonder oordeel, dan zorg je voor ruimte om elkaar werkelijk te horen en begrijpen.

De vaardigheden uit de Gordonmethode geven je praktische handvatten om effectief en zonder oordeel te communiceren. Meer weten? Kijk op mijn aanbodspagina of stuur me gewoon een berichtje voor het maken van een belafspraak.


Deze blog over de vijf redenen om oordelen te laten, werd geïnspireerd door de GLOP Tutorial door Bill Stinnett van Gordon Training International

Duidelijkheid is vriendelijk, ik-taal geeft duidelijkheid

Met ik-taal ben je duidelijk

Herken je dat gevoel van verwarring als je met iemand spreekt die iets anders zegt dan hij bedoelt? Die veel woorden gebruikt maar geen duidelijke boodschap geeft? Of die zo omzichtig formuleert dat je denkt dat het niet zo belangrijk is? Grote kans dat je te maken hebt met iemand die geen ik-taal gebruikt.

Twijfelen

Eerst voel je verwarring, dan begin je te voelen dat er een boodschap is die jij niet helemaal begrijpt. Je wordt onzeker, gaat misschien aan jezelf twijfelen. Of je denkt “laat maar zitten, ik snap toch niet waar hij heen wil”. Op die manier blijft de echte boodschap verborgen.

Waarom vermijden we duidelijkheid?

Uit onderzoek constateert Brene Brown dat veel mensen duidelijkheid vermijden omdat ze zichzelf wijsmaken dat ze dan aardig zijn. Terwijl ze eigenlijk onaardig en oneerlijk zijn. En hun boodschap niet effectief overbrengen. Duidelijkheid is vriendelijk. Voor jezelf en voor de ander.

Is duidelijkheid makkelijk?

Nee, vaak niet. Maar je kunt het jezelf makkelijker maken met enkele praktische tools. Door actief te luisteren kun je de echte boodschap achterhalen. En als je zelf duidelijk wilt zijn gebruik je de ik-boodschap, waarmee je zonder oordeel een duidelijke boodschap overbrengt op de ander. Duidelijkheid is vriendelijk.

Met ik-taal ben je duidelijk

Problemen bespreekbaar maken, tijdig je grenzen aan geven om problemen te voorkomen of gewoon vertellen wat jou bezig houdt: voor elke situatie is er de juiste ik-boodschap. Bijvoorbeeld de confronterende ik-boodschap waarover je meer leest in dit blog.

Wil jij leren hoe je ik-taal kunt gebruiken? Dat kan in de trainingen Effectief Leiderschap of Persoonlijke en Professionele Effectiviteit. Daarin leer je de vaardigheden uit de Gordonmethode, waaronder ik-boodschappen en actief luisteren. Liever gericht aan de slag met ik-taal? Ik vertel je graag meer over de mogelijkheden.

In zes stappen je wens vervullen

In zes stappen je wens vervullen

Wat heb ik eigenlijk nodig? Tijdens de bijscholing die ik laatst volgde was dit één van de hoofdvragen. Met behulp van de piramide van Maslow reflecteerden we op de vraag “in hoeverre ben ik in al mijn behoeften voorzien?”. Ik constateerde dat ik niet helemaal tevreden ben over de hoeveelheid slaap die ik krijg en dat ik de fysieke nabijheid van anderen buiten mijn gezin mis.

Hoe weet je wat je nodig hebt? En hoe bereik je dat?

In deze blog, die in samenwerking met Marianne Burggraaff tot stand is gekomen, krijg je een oefening om je te helpen ontdekken wat je werkelijk nodig hebt; welke wensen je nog wilt vervullen. En ik vertel kort hoe je op basis van de zes stappen uit het overlegmodel van Thomas Gordon je doel kunt bereiken.

De piramide van Maslow

Maslow was een grondlegger van de humanistische psychologie en hij ontwikkelde een handig hulpmiddel om de aard van onze behoeften beter te leren kennen. Hij geloofde dat ieder mens vijf soorten behoeften of verlangens kent, die vaak in een piramide op elkaar worden gestapeld.



Je verlangens leren kennen

Als je goed weet wat jij nodig hebt, wat je al hebt en waar je nog naar verlangt, dan kun je gericht investeren in je verdere ontwikkeling en groei. Soms weet je niet zo goed wat je nu echt nodig hebt of waarom je een bepaald gemis voelt. Met de volgende oefening kun je de piramide van Maslow invullen voor jezelf en zicht krijgen op wat je al hebt en wat je nog zou willen.

Stap voor stap

Je zult begrijpen dat het lastig is om je behoefte aan zelfontplooiing te verwezenlijken als je tekort komt aan lichamelijke behoeften zoals eten, drinken, ademhalen en slapen. En als je in gevaar bent, zul je eerst dat proberen te elimineren voordat je in staat bent tot sociaal contact. Daarom worden de fundamentele behoeften die Maslow identificeerde vaak weergegeven in een piramide.

En door elkaar

Toch heb je misschien in de oefening ontdekt dat behoeften uit verschillende lagen in de piramide zijn vervuld. Zelfs als de lagen daaronder niet volledig zijn. Hoewel ik slaapgebrek heb, doe ik door wiskundeles te geven op de basisschool tegelijkertijd iets wezenlijks. Mijn lichamelijke behoeften zijn niet volledig vervuld, maar mijn behoefte aan erkenning en waardering is ook niet geheel onbevredigd.

In zes stappen je wens vervullen

Nu je weet wat je nog zou willen bereiken, kun je in zes stappen die wens ook verwezenlijken. Door een wens te kiezen en als doel voor jezelf op te schrijven, maak je je verlangen helder en tastbaar. Vervolgens kun je manieren gaan bedenken om je doel te bereiken en een plan van aanpak maken om die manieren uit te gaan voeren. Dit hoeft geen ingewikkeld plan te zijn: zo bestaat mijn plan om meer slaap te krijgen uit de actie om ten minste twee keer per week vroeg naar bed te gaan. Klein en haalbaar. Breng je plan vervolgens ten uitvoer en pas het indien nodig gaandeweg aan.

Hulp nodig?

Lukt het nog niet zo goed om je verlangens scherp te krijgen? Of heb je hulp nodig bij het maken van een aanpak om je wensen te bereiken? Dan heb je misschien iets aan een coachingsgesprek. Stuur één van ons een berichtje met daarin je vraag. Dan maken wij zo snel mogelijk een (bel)afspraak met je.

Ga je liever meteen zelf aan de slag met het maken van jouw eigen plan? We hebben voor jou een format ontwikkeld op basis van het overlegmodel uit de Gordonmethode waarmee je stapsgewijs je eigen plan van aanpak kunt maken. Wil jij ook in zes stappen je wens vervullen? Download dan de gratis toolkit “In zes stappen je doel bereiken”.

Deze blog is tot stand gekomen in samenwerking met Marianne Burggraaff, die net als ik gecertificeerd Gordontrainer is.

Op je strepen staan

Online wel op je strepen staan?!

Toen de basisscholen dicht gingen ben ik de wekelijkse wiskundeles aan plusleerlingen online gaan geven met Zoom. Dat resulteerde in een zeer steile leercurve. Waarin ik me weer herinnerde waarom ik niet hou van op je strepen staan.

Open monden

Een stelletje negen- en tienjarigen kunnen je in tien minuten meer functionaliteit van Zoom laten zien dan een professionele cursus van een paar uur. Binnen de kortste keren wist ik hoe ze mijn scherm over konden nemen, hoe ze dwars door mijn tekst op het whiteboard konden schrijven, hoe namen konden worden aangepast, handen opgestoken, achtergrondjes veranderd en de microfoon (die ik net op mute had gezet) weer aangezet. Als kers op de taart eindigde de eerste les in een kijkje achter in de keel van alle deelnemende leerlingen, want je kunt zo leuk over de camera heen hangen met je mond wagenwijd open.

Op je strepen staan

Tijdens de tweede les had ik me beter voorbereid en wist ik hoe ik technisch de controle in eigen hand kon houden. Als host van de bijeenkomst kun je namelijk deelnemers verbieden hun scherm te delen, aantekeningen op jouw scherm te maken of geluid te maken. Je kunt ze zelfs de “klas” uitsturen. Zoom gaf mij strepen en ik ging daar op staan.

Maar is dat nu hoe ik om wil gaan met anderen? Mijn behoefte aan rust en ruimte in de les verwezenlijken door hen mijn wil op te leggen? Terwijl ik de negatieve gevolgen van het gebruiken van macht ken?

Even terugspoelen

Normaal gesproken begin ik het schooljaar met een gesprek over wat er nodig is om een goede les te hebben. En dan spreken we wat dingen met elkaar af, zoals om de beurt praten en daarom je vinger opsteken als je iets wilt zeggen, elkaar uit laten praten, op tijd zijn, je spullen bij je hebben, goed voorbereid zijn. Dingen die voor alle deelnemers gelden, zowel de docent als de leerlingen. Ik had er niet bij stil gestaan dat de situatie dusdanig veranderd is dat nieuwe afspraken nodig zijn. Zodat we weten hoe we virtueel onze vinger op kunnen steken, geen storende geluiden maken en wat er verder nog nodig is om een goede videoles te hebben.

Nieuwe afspraken

En dus vroeg ik wat iedereen nodig heeft om er een goede les van te maken. We maakten nieuwe afspraken waardoor het prettig communiceren is. En verrijken de wiskundeles door ons niet te beperken tot de videoles, maar ook een wiskundechatkanaal in Teams te gebruiken. Zodat ik in dezelfde tijd die ik normaal gebruik om naar school te gaan, les te geven en weer naar te huis gaan, meer kan betekenen voor de kinderen. En we samen nog meer plezier in wiskunde hebben.

Streeploos

Ondertussen heb ik verscheidene Zoombijeenkomsten gehouden met volwassenen en de vruchten kunnen plukken van de wiskundelessen. Ik weet wat ik nodig heb om een sessie goed te kunnen faciliteren en ik weet dat het helpt om vooraf samen wat spelregels te bepalen. Zodat we inspirerende en nuttige bijeenkomsten kunnen hebben. Zonder dat iemand strepen hoeft in te zetten.

Echte win-win

Niet polderen maar echte win-win

Opeens komt je collega met een heel ander voorstel en voel je je hakken in het zand gaan. Jij gaat niet wijken en blijft dus bij je standpunt. Na een lange discussie besluit jullie leidinggevende alles overwegende jouw aanpak te kiezen; jullie gaan het project uitvoeren op de door jouw voorgestelde manier. Twee maanden later is het project vastgelopen en vraag je je vertwijfeld af waarom je collega’s zo slecht meewerken – er was immers gekozen voor de beste aanpak? Tja, er was geen sprake van echte win-win want jij won en de ander verloor.

Polderen

Ander scenario: Na een lange discussie ga je akkoord met een deel van het voorstel van je collega-manager, onder de voorwaarde dat het belangrijkste onderdeel uit jouw voorstel ook wordt opgenomen in het projectplan. Redelijk tevreden zet je je team aan de slag en twee maanden later blijkt het projectresultaat niet helemaal aan te sluiten bij de verwachtingen.  Zuchtend stel je vast dat jullie opnieuw moeten beginnen, zoals je eigenlijk al had verwacht.

Waarom lopen groepsbesluiten zo vaak mis?

Velen van ons zijn opgegroeid met de gedachte dat je moet winnen om te kunnen bereiken wat je wilt. Met het idee dat er alleen maar winnaars en verliezers zijn en als jij geen winnaar bent, dan ben je dus een verliezer. En wie wil er nu een verliezer zijn?

Luisteren om te scoren

Het gevolg is dat er niet goed geluisterd wordt. Niet echt. Je luistert om te kunnen reageren op de ander, zodat je jouw punt nogmaals kunt maken. En je luistert te weinig naar dat stemmetje in jezelf dat het voorstel van de ander eigenlijk best goed vindt, of de door de ander benoemde zwakheden in jouw verhaal wel herkent. Maar als je naar dat stemmetje zou luisteren en er naar zou handelen, zou je wel eens het pleit kunnen verliezen. En wie wil er nu een verliezer zijn?

Polderoplossing

Door deze win-verliesmentaliteit kost besluitvorming soms meer tijd dan nodig en resulteert het vaak in een sub-optimaal besluit. Bijvoorbeeld omdat er een polderoplossing is gekozen, waarin iedereen iets krijgt en we allemaal winnaars denken te zijn maar ook voelen dat we tegelijkertijd iets hebben verloren. Of omdat de grootste schreeuwer haar zin heeft gekregen en er onvoldoende oog is geweest voor de stillere collega wiens waarschuwing voor een mogelijk probleem werd weggewuifd.

Wijsheid van de minderheid

Volgens de theorie van Deep Democracy is het belangrijk de wijsheid van de minderheid mee te nemen in de besluitvorming. Vanuit de overtuiging dat de krachtigste besluiten ontstaan door de aanwezige diversiteit aan kennis, talenten, ervaringen en emoties te combineren. Maar hoe breng je dat dan in de praktijk?

Echte win-win: zo doe je dat

De Gordonmethode biedt een praktische oplossing: de win-winmethode, ook wel  eens de geenverlies- of overlegmethode genoemd. Die begint bij bereidwilligheid van alle partijen om samen tot een goed en door iedereen, dus ook de minderheid, gedragen besluit te komen. Echte win-win dus. Via samen brainstormen over mogelijke oplossingen en het vervolgens goed evalueren van elke oplossing om de beste te kiezen, kom je uit bij het maken van afspraken over de manier waarop je de oplossing of aanpak gaat implementeren. En spreek je af wanneer en hoe je zult evalueren of de aanpak nog steeds de beste is.

Is dat alles?

Ja en nee. Iedereen kan deze methode toepassen, maar het verloopt soepeler als je daarbij de vaardigheden actief luisteren en het inzetten van ik-boodschappen goed onder de knie hebt. Soms heeft iedereen zich zo diep ingegraven achter zijn eigen oplossing, dat het moeilijk is om nog open te staan voor het zoeken naar een andere, gezamenlijke oplossing. Dan kan het helpen om een onafhankelijke facilitator te vragen het proces te begeleiden.

Wil jij ook graag dat jouw team samen tot de beste aanpak komt? Verlang je ernaar conflicten op te lossen op een manier zodat niemand verliest? Dan is de workshop Conflictoplossing iets voor jou. Meer behoefte aan een individuele aanpak? Neem dan contact op en we bespreken de mogelijkheden.